S.s.s.

Taşıyıcı annelik; babanın spermi ile genetik annenin yumurtasından tüp bebek (IVF) uygulamasıyla embriyon oluşturularak bu embriyonun taşıyıcı annenin rahmine yerleştirilmesi ve taşıyıcı annenin gebelik sürecini tamamlayarak doğumu yaptıktan sonra anlaşmadaki şekliyle bebeği genetik anne ve babaya teslim etmesi şeklindeki prosedürün genel adıdır.

Hayır, 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun’un Ek 1. madde hükmü uyarınca taşıyıcı annelik ülkemizde açıkça yasaktır.

İspat açısından, tehdite tanıklık eden diğer doktor, çalışan, hasta ve yakınları var ise bu durum tutanak altına alınmalıdır. “Beyaz Kod” bildirimi ile, tehdit edilen hekim savcılığa veya karakola bu durumu bildirerek, yani şikayetçi olarak fail hakkında soruşturma sürecini başlatabilir. Bunun yanında somut tehdit için manevi tazminat talep edilebilir.

Hekimler ve diğer sağlık çalışanları görevleri kapsamında kendilerine yönelik her türlü şiddet olaylarını bildirmek için 24 saat hizmet veren “113” numaralı telefonu veya www.beyazkod.saglik.gov.tr adresindeki bildirim formunu kullanabilir.

Muhakkik bir soruşturmaya yönelik olarak atanmış ön incelemecidir. Hekimler için özellikle soruşturma izni verilmesi başvurularında ilgili idari makam tarafından atanmaktadırlar.

Kural olarak işyerinde koronavirüs kapılması iş kazasıdır. İşçi işyerinde veya iş dolayısıyla enfekte olduğu koronavirüs dolayısıyla kalıcı sağlık sorunu yaşarsa veya vefat ederse, işveren iş kazası nedeniyle tazminat ödemek zorunda kalır.

Tıp mesleği mensubu olan hekimlerin ve diğer sağlık çalışanlarının mesleğin ifası nedeniyle Covid19 enfektasyonuna bağlı ARDS ve Sepsis geçirmesi meslek hastalığı sayılmaktadır. Bu nedenle zaruri olarak riskli kamusal görev ifa eden hekimlerin uğradıkları maddi ve manevi zararlar devlet tarafından karşılanmalıdır. Belirtmek gerekir ki bu konuda uygulamada bir örnek ve yargıda bir içtihat henüz yoktur.

4483 sayılı Kanun gereği kamu görevlisi hekimler hakkında ilgili idari makamdan soruşturma izni alınması gerekir. Mevzuatta (örn. 3628 sayılı kanun) izin alınmaksızın soruşturma yapılabilecek birtakım suçlar (irtikâp, rüşvet, zimmet, ihaleye fesat karıştırma gibi) öngörülmüştür.

Hekimlere soruşturma izni verilmesi kararına Bölge İdare Mahkemesi nezdinde 10 gün içerisinde itirazda bulunulabilir. Bu itirazların en geç 3 ay içinde kesin olarak karara bağlanacağı öngörülmüştür.

Meşru müdafaa (nefsi müdafaa, meşru savunma, yasal savunma), bir kimsenin kendisine veya başka bir kişiye karşı gerçekleştirilen haksız bir saldırıyı defetmek maksadıyla saldırana karşı savunma veya karşı saldırı eyleminde bulunmasıdır.

Hekimler ve diğer sağlık çalışanları, her birey gibi kendisine veya diğer bir üçüncü kişiye saldıran bir saldırgana karşı saldırıyı defetmek maksadıyla ve orantı ile şiddet kullanabilir. Fakat bu konuda hukuki ve cezai sorumluluğunun doğmaması bakımından, tehlike sonlandığında şiddet ve müdafaayı sonlandırmalı ve tahrik duygusu ile hareket etmemeli, her durumda ölçülülüğü gözetmelidir.

Sosyal ve özlük hakları bakımından sayılmaz, fakat özel sağlık kurumlarında görev yapan bütün personel, görevleriyle bağlantılı olarak kendilerine karşı bir suç işlendiğinde kamu görevlisine karşı işlenmiş bir suç gibi hüküm görür.

Hasta hekim ilişkisinden kaynaklanan bir davada mahkeme, olayın malpraktis mi, yoksa komplikasyon mu olduğuna karar verirken, tıbbi bilirkişi tarafından yapılacak belirlemeyi göz önünde bulundurur. Bu tıbbi bilirkişi de Adli Tıp Kurumu’dur.

1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un birinci maddesi uyarınca Tıbbi müdahalenin hukuka uygunluk şartlarından birisi de müdahalenin tıp fakültesi mezunu olarak mesleği icra edecek hak ve yetkilere sahip olan birisi tarafından, yani doktor tarafından gerçekleştirilmesidir. Ayrıca müdahale ihtisas gerektiriyor ise hekimin bu alanda ihtisasını tamamlamış olması gerekmektedir. Estetik amaçlı tıbbi müdahaleler de Plastik ve Rekonstrüktif Cerrahi biliminin uzmanlık konusunu oluşturmaktadır.

Doktor, tedaviyi uygulamadan önce özenli davranarak doğru teşhisi bulmakla yükümlüdür. Mahkeme ve Yargıtay kararlarına göre, teşhis hataları başka bir şart aranmasına gerek olmaksızın uygulama hatası yani malpraktis sayılmaktadır.

Kural olarak komplikasyon halinde hekime sorumluluk yükletilemez. Fakat komplikasyon takibi iyi yönetilemez ve komplikasyon malpraktise dönüşür ise hekim sorumlu tutulabilir. Hekimler tarafından hasta için öngörülebilir komplikasyonlara yönelik gerekli tedbirler mutlaka gözetilmelidir.

Hekimin yasal sorumluluğu bakımından ölçü olarak tecrübeli bir uzman hekimin standardı göz önünde bulundurulur. Hekimin sorumluluğuna dair hangi tedbirlerin alınması gerektiğine ilişkin objektif değerlendirmede tecrübeli bir uzman hekim esas alınmaktadır.

Acil durumlarda yapılacak tıbbi müdahalede, zaman sorunu nedeniyle hekimlerin sorumluluğunun aciliyet göz önünde bulundurularak belirlenmesi gerekmektedir. Acil hallerde kullanılacak ölçüt, öngörülebilir olanın ne olduğu ve buna karşı nelerin mümkün olabileceğidir.

Hekim, özenli davranarak uygulama öncesi muayene etmeli, teşhisi doğru ve eksiksiz belirlemelidir. Eksik teşhis de yanlış teşhis gibi uygulama hatası yani malpraktis sayılmaktadır ve hekimin sorumluluğuna gidilebilir.

Hekimlik mesleğinin gereği olarak; teşhis koyma, aydınlatma, tedaviyi belirleme, en uygun tedaviyi uygulama, sır saklama, sadakat ve özen yükümlülüğü doktorun başlıca sorumluluklarıdır.

Kanunumuzda açık bir hüküm bulunmamakla birlikte Yargıtay ve doktrin uyarınca doktor ve hasta arasında kurulan hukuki ilişki vekâlet sözleşmesinin konusunu oluşturmaktadır. Bunun yanında estetik uygulamalarda doktor hastaya bir netice taahhüt etmekte ise bu ilişkinin bir eser sözleşmesi olduğu kabul edilmektedir.

Estetik müdahalelerde tıbbi uygulama hatalarında sorumluluk kusur sorumluluğudur ve doktorun bu sorumluluğu için ölçüt olarak, deneyimli bir uzman hekim esas alınmaktadır.

Estetik müdahaleler insan bedenine yönelik tıbbi müdahalelerdir ve sağlık hukukuna göre yalnızca hekimler (tıp doktorları) tıbbi müdahalede bulunabilirler.

Burada doktorun çalıştığı yere göre bir ayrım yapmak gerekecektir: eğer devlet hastanesi veya üniversite hastanesinde çalışan bir hekim ise idare mahkemesinde, eğer bağımsız çalışan ya da özel hastanede çalışan bir hekim ise tüketici mahkemelerinde dava açılması gerekmektedir.

Yargıtay Kararları uyarınca hekimler acil durumdaki hastaya yardım etmekle, tıbben müdahalede bulunmakla yükümlüdürler. Eğer hekim acil durumdaki bir hastaya müdahalede bulunmaz ve hastanın ölümüne, hastalığının ağırlaşmasına veya hastanın durumunun kötüye gitmesine neden olursa “kusurlu etkili eylem” dolayısıyla sorumlu olabilecektir.

Doktorun, rıza olmaksızın bir hastaya müdahalede bulunma yetkisi yoktur. En basit tıbbi müdahaleden en ağır cerrahi operasyonlara kadar bütün tıbbi müdahalelerde hastanın tıbbi müdahale için onamı gereklidir. Yazılı onam olmadan yapılan tıbbi müdahaleler hukuka aykırı kabul edilmektedir.

Hasta ve gerekli durumlarda yakını, yapılacak olan tıbbi müdahalenin tüm detaylarını bilmeli, ortaya çıkabilecek komplikasyonlar hakkında açıkça bilgilendirilmelidir. Tedavinin reddedilmesi halinde ortaya çıkabilecek olumsuzluklar da hastaya anlatılmalıdır. Hastanın, hastalığı hakkında yeterince aydınlatılmadan alınmış aydınlatılmış onam formları hukuken geçersizdir. Belirtmek gerekir ki aydınlatma hastanın eğitim, sosyal ve kültürel durumu göz önünde bulundurularak anlayabileceği şekilde olmalıdır.

Bir yazılı onam formunda; hastanın adı-soyadı, doğum tarihi, adresi gibi kişisel bilgileri ile hastaya ve bir yakınına ait irtibat numarası (velisi/vasisi olan hastalar için velisinin/vasisinin bilgileri) ile tıbbi müdahale sırasında ve sonrasında oluşabilecek komplikasyonlar hakkında detaylı bilgilendirme yer almalıdır.

Gerekli tıbbi müdahalenin hızlı bir şekilde yapılması hasta için hayati derecede önem taşıyan durumlarda müdahalede bulunulan kişinin tıbbi müdahaleye rıza göstereceği varsayılmalıdır. Tıbbi müdahalede bulunulmadığı zaman kişinin göreceği zararın daha fazla olacağı düşünülerek, varsayılan bir rızanın olduğu gözetilmelidir.

Hastadan alınan genel onam beyanları ve imzalatılan format belgeler hukuken geçerli bir onam sayılmamaktadır.

Tıbbi müdahale hatalarına bağlı olarak açılacak olan tazminat davası, durumun öğrenildiği andan itibaren 2 yıl ve her durumda fiilden itibaren 10 yıl içerisinde açılmalıdır. Durumun ve meydana gelen zararın özelliğine göre de bu süreler uzatılabilmektedir.

Yürütmenin durdurulması (YD) idare mahkemelerinde dava konusu edilen, açıkça hukuka aykırı ve telafisi güç veya imkânsız zarar doğuracak bir idari işlemin, dava sonuçlanıncaya kadar durdurulması anlamına gelir.

Hekimler ve diğer sağlık çalışanlarının bilmekle yükümlü oldukları, tedavi için gerekli olan ve denenerek ispat edilmiş, tecrübe ve doğa bilimlerinin o anda ulaşmış olduğu düzeyi ifade etmektedir.

Komplikasyon, gerçekleştirilen tıbbi müdahale neticesinde ortaya çıkan beklenmedik ve istenmeyen durumdur. Doktor tarafından gerekli özen gösterildiği halde engellenemeyen olumsuz durumlardır.

Defansif tıp, hekimlerin kendilerine yönelik malpraktis iddiası tehdidinden korunmak için teşhis ve tedavi konusunda; garantici, gerekli görülmeyen, medikal olarak onaylanmayan ve etkisi görece az olan uygulamalara yönelmesini ifade etmektedir.

Konsültasyon, teşhis ya da tedavi sürecinde uzman bir hekimden görüş alınmasıdır. Doktor, muayene ve tetkik sonuçlarına göre gerekli gördüğü takdirde ilgili birimden konsültasyon istemelidir.

Genel manada malpraktis; kişinin bilgisizlik, dikkatsizlik, çalışma ortamı, ihmal ve tedbirsizlik nedeniyle karşı tarafa zarar vermesi olarak tanımlanabilir. Tıp hukuku açısından hatalı tıbbi uygulama olarak da adlandırılan malpraktis; teşhis, tedavi bakım ve bakım sonrası dönemde hekim sorumluluğunda gelişen, hastanın hayati ve sağlık durumuna doğrudan etki eden, istenmeyen olaylardır.

Genetik, sibernetik, nanoteknoloji ve biyoteknoloji gibi biyoteknoloji ve biyotıp (sağlık) uygulamalarının bütün işleyiş ve faaliyet süreçlerine dair karşılaşılan hukuki sorunları inceleyen, görece yeni bir hukuk dalıdır.

Sağlık Hukuku’nun bir alt dalı olarak, tıbbi müdahaleleri konu alan; hekim, hasta, hastane ilişkilerini ve sorumluluklarını irdeleyen hukuk dalıdır.